การจัดฟัน คือ เป็นทันตกรรมเฉพาะทางที่แก้ปัญหาเกี่ยวกับการเรียงตัวของฟัน และการสบฟันที่ผิดปกติด้วยเครื่องมือจัดฟัน ซึ่งเครื่องมือจัดฟันจะทำหน้าที่ขยับฟันไปยังตำแหน่งที่ถูกต้อง และเหมาะสม เพื่อให้ใบหน้า และการสบฟันมีความถูกต้องและสวยงาม รวมทั้ง มีสุขภาพฟันที่ดี และบุคลิกภาพที่ชวนมอง สิ่งที่สำคัญคือ การจัดฟันควรจะทำการรักษาโดยทันตแพทย์เฉพาะทางสาขาวิชาจัดฟัน เพื่อให้ได้ผลของการรักษาที่ได้ประสิทธิภาพสูงสุด

ข้อดีของการจัดฟัน

การจัดฟันมีข้อดี หรือข้อบ่งชี้ สำหรับผู้ที่สบฟัน หรือมีการเรียงตัวของฟันที่ไม่ปกติ เช่น

• กรณีที่มีปัญหาฟันซ้อนเก
• ฟันยื่น
• ฟันห่าง
• หรือ มีการสบฟันผิดปกติ เป็นต้น

ซึ่งปัญหาเหล่านี้ หากไม่ได้รับการแก้ไขก็จะส่งผลเสียในอนาคต เช่น กรณีที่มีการสบฟันที่ผิดปกติ ถ้าปล่อยทิ้งไว้ในระยะยาว ก็อาจจะมีผลต่อข้อต่อขากรรไกร หากไม่รักษาก็จะทำให้เจ็บปวด และส่งผลต่อการบดเคี้ยวอาหาร หรือส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันในระยะยาวได้ หรือกรณีที่ฟันห่าง ก็จะมีผลต่อการบดเคี้ยวอาหาร การพูด การออกเสียง เป็นต้น

ระยะเวลาที่ใช้ในการจัดฟัน

โดยปกติจะใช้ระยะเวลาในการจัดฟันประมาณ 1 ปี ครึ่ง – 3 ปี แต่บางคนอาจใช้ระยะเวลาที่สั้น หรือนานกว่านั้น ขึ้นอยู่กับความผิดปกติว่ามีมากน้อยเพียงใด ซึ่งจะแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล โดยในระหว่างการรับการจัดฟัน ทันตแพทย์จะนัดคนไข้ทุก ๆ 1 เดือน เพื่อให้มาปรับเครื่องมือและตรวจผลการรักษาเป็นระยะ ๆ และภายหลังจากจัดฟันเสร็จแล้ว คนไข้จะต้องใส่รีเทนเนอร์ตลอดเวลาในช่วงระยะเวลาหนึ่ง เพื่อเป็นการคงสภาพตำแหน่งของฟันแต่ละซี่ไม่ให้เคลื่อนที่ไปยังตำแหน่งเดิมก่อนที่จะจัดฟัน

ขั้นตอนในการจัดฟัน

1. ทันตแพทย์จะทำการพิมพ์แบบจำลองฟัน เพื่อใช้ในการวางแผนการรักษา

2. ทันตแพทย์จะทำการตรวจฟัน และการสบฟัน รวมทั้งตรวจดูโครงสร้างของใบหน้า และขากรรไกร

3. ทันตแทพย์จะทำการเอ็กซเรย์ฟัน เพื่อดูโครงสร้างของใบหน้าและขากรรไกร ประกอบการวางแผนการรักษาอย่างละเอียด

4. ทันตแพทย์จะทำการตรวจสุขภาพฟันทั่วไป เพื่อให้รักษาฟันที่มีปัญหาก่อน เช่น อาจมีการถอนฟัน อุดฟัน รักษารากฟัน หรือโรคเหงือก เป็นต้น ซึ่งขั้นตอนนี้จำเป็นต้องรักษาก่อนที่จะใส่เครื่องมือจัดฟัน เพื่อให้การจัดฟันมีประสิทธิภาพสูงสุด และอีกเหตุผลที่สำคัญคือ ถ้าหากปล่อยให้ฟันมีปัญหา และติดเครื่องมือจัดฟันไปก่อน การรักษาฟันภายหลังที่ติดเครื่องมือแล้ว จะทำได้ยากมาก และบางครั้งอาจจำเป็นจะต้องถอดเครื่องมือจัดฟันออกและจึงจะสามารถรักษาฟันได้ ทำให้ระยะเวลาของการจัดฟันก็ต้องเพิ่มยาวนานขึ้นไปอีก

5. ทันตแพทย์จะอธิบายถึงข้อดี ข้อเสีย และข้อควรปฏิบัติต่าง ๆ ในขณะจัดฟัน และหลังจัดฟันเสร็จแล้ว พร้อมทั้งคุยเรื่องค่าจัดฟัน รวมถึงรายละเอียดการผ่อนชำระ

6. เมื่อคนไข้ตกลงทำการรักษาแล้ว ทันตแพทย์จะติดเครื่องมือจัดฟันให้ โดยในช่วงแรก ๆ คุณอาจจะรู้สึกเจ็บอยู่บ้าง แต่อาการเหล่านี้จะค่อย ๆ หายไปจนเป็นปกติ อาจใช้เวลาประมาณ 1- 2 สัปดาห์ ขึ้นอยู่กับเคสของแต่ละคน

ข้อแนะนำระหว่างการจัดฟัน

ในระหว่างการจัดฟัน ควรจะดูแลความสะอาดของฟัน และช่องปากให้ดีอยู่เสมอ ควรที่จะใช้อุปกรณ์ทำความสะอาดฟัน และสุขภาพช่องปากที่ออกแบบมาเฉพาะสำหรับคนไข้จัดฟันเท่านั้น

ควรให้ใช้แปรงสีพันสำหรับคนจัดฟันโดยเฉพาะจะช่วยได้มาก เพราะเวลาฟันของเราได้ติดเครื่องมือจัดฟันไปแล้ว การทำความสะอาดจะทำได้ยากกว่าเดิม เนื่องจากเศษอาหารจะเข้าไปติดตามร่องต่าง ๆ ได้ง่าย  และอุปกรณ์อื่นๆที่ควรใช้ เช่น แปรงซอกฟัน แปรงขนกระจุก ไหมขัดฟันและที่ร้อยไหมขัดฟัน เป็นต้น นอกจากนี้ควรงดรับประทานอาหารแข็ง และอาหารเหนียว และควรควบคุมตนเองในการรับประทานอาหารหวาน รวมทั้งขนมขบเคี้ยวต่างๆที่ง่ายต่อการเกิดฟันผุ

การจัดฟันแบบต่างๆ

การจัดฟันมีหลายแบบด้วยกัน แบบที่นิยมจัดฟันโดยทันตแพทย์เฉพาะทาง ได้แก่

• การจัดฟันแบบติดเหล็กทั่วไป
• การจัดฟันแบบดาม่อน Damon
• การจัดฟันแบบอินวิซไลน์ Invisalign

การจัดฟันแบบติดเหล็กทั่วไป เป็นการจัดที่เราเห็นกันมากที่สุด เพราะเป็นการจัดฟันที่ได้รับความนิยมที่สุดในหมู่วัยรุ่น และกลุ่มคนทำงาน แต่เหตุผลที่การจัดฟันแบบติดเหล็กทั่วไปได้รับความนิยมอย่างรวดเร็ว เพราะราคาที่ไม่แพง และมีการเปลี่ยนสียางเป็นประจำทุกเดือน

การจัดฟันแบบดามอน Damon เป็นการจัดฟันมิติใหม่ๆ ที่ออกแบบเครื่องมือจัดฟันให้มีกลไกที่ล็อคลวดในตัว ไม่ต้องใช้แรงจากยางดึงเหมือนการจัดฟันแบบติดเหล็กทั่วไป แรงในการดึงฟันก็จะมีความสม่ำเสมอกว่า และยังมีข้อดีอีกหลายประการ  เช่น ลดเวลาในการจัดฟันให้น้อยลง และยังไม่ต้องไปพบทันตแพทย์ทุกเดือนด้วย ใครที่ไม่ค่อยมีเวลา จัดฟันแบบดามอน ก็ช่วยได้ เพราะส่วนใหญ่คุณหมอจัดฟันจะนัด 2 เดือนต่อครั้ง

การจัดฟันแบบอินวิซไลน์ Invisalign เป็นการจัดฟันรูปแบบใหม่ สำหรับผู้ที่ต้องการแก้ปัญหาฟันยื่น ฟันห่าง แต่ไม่อยากติดเหล็กจัดฟัน เพราะเครื่องมือการจัดฟันแบบ Invisalign เป็นลักษณะใส คล้ายกับฟันยางที่ใช้ฟอกสีฟันฟันด้วยตัวเองที่บ้าน เวลาพูดคุย ก็จะมองไม่เห็นชัดเจนว่ากำลังจัดฟันอยู่เพราะคนภายนอกมองแทบไม่รู้ว่ากำลังจัดฟันอยู่ เวลาจะทานอาหารก็ถอดเก็บ ทานเสร็จก็สวมใส่เข้าไปใหม่ สะดวกมากสำหรับท่านที่ไม่ต้องการให้ใครรู้ว่ากำลังจัดฟันอยู่